Oekraïne op een tweesprong

Dit artikel is ook beschikbaar in: Engels, Vereenvoudigd Chinees, Frans, Duits, Italiaans, Spaans, Pools

In februari kwamen atleten uit de hele wereld samen voor de Olympische Winterspelen in Rusland, maar in Oekraïne, Ruslands buur in het zuidwesten, was er meer sprake van uiteengaan. De gewelddadige botsingen tussen pro-Europese Unie betogers en de veiligheidsdiensten de afgelopen maanden hebben de aandacht van de wereld gefocust op deze vroegere Sovjetstaat, nadat (de nu afgezette) president Janoekovitsj had geweigerd om een handelsakkoord te tekenen dat de banden met de EU zou hebben aangehaald, en in plaats daarvan voor Russische financiering koos.

 Er waren zeer tragische incidenten en wij betuigen ons medeleven met de Oekraïense bevolking in deze chaotische omstandigheden. Wij houden de ontwikkelingen van nabij in het oog, meer bepaald de recente spanningen op het schiereiland van de Krim. Hoewel het onmogelijk te voorspellen valt hoe de situatie zal evolueren, denk ik – als belegger – dat het strategische belang van Oekraïne voor zowel Rusland als de EU het land kan helpen te overleven, solvent te blijven – en op lange termijn zelfs succes te boeken.

Oekraïne bevindt zich vandaag duidelijk op een tweesprong, en zijn markten zijn dan ook zeer volatiel. Wij gaan ervan uit dat de onrust en de politieke spanningen nog wel een tijd zullen aanhouden. Het centrale gezag in Oekraïne wankelt en in veel regio’s hebben plaatselijke gouverneurs ofwel ontslag genomen, ofwel staan ze niet langer in voor het bestuur van hun gebied door de onzekerheid in de hoofdstad Kiev. Het Oekraïense parlement (de Rada) heeft meteen nieuwe wetgevende hervormingen voorgesteld, zoals het voorstel om de presidentiële macht in te perken. Parlementsvoorzitter Alexander Toertsjinov is benoemd tot waarnemend president tot de verkiezingen van eind mei.

Hoewel de oppositie nu de macht in handen heeft, is het land ruwweg opgesplitst in een oostelijk en een westelijk deel, met tegenovergestelde standpunten over nauwere banden met de EU dan wel Rusland. Die uiteenlopende standpunten komen steeds terug in de politieke verklaringen, en helaas voor de mensen in het land denk ik niet dat er op korte termijn een oplossing komt. De politieke scheidslijn in Oekraïne komt ook tot uiting op de verkiezingskaart: de gebieden in het westen, die het dichtst bij Europa liggen, zijn ook de gebieden waar de hevigste protesten plaatsvonden. Dichter bij de Russische grens in het oosten zijn er meer Russisch sprekende Oekraïners en is er meer steun voor het pro-Russische beleid van de vroegere president Janoekovitsj.

Als langetermijnbeleggers blijven mijn team en ik oog hebben voor interessante Oekraïense aandelen op het niveau van de individuele bedrijven. Nog los van de nieuwsberichten mogen we niet vergeten dat Oekraïne Rusland toegang biedt tot diens enige marinehaven in de Zwarte Zee, het heeft een gaspijpleiding die naar Europe loopt, en het wordt beschouwd als de graanschuur van Europa. Vanuit geopolitiek oogpunt is Oekraïne een van de belangrijkste landen van Eurazië, en als het land niet uiteenvalt, denk ik dat het alle diplomatieke zeilen zal moeten bijzetten om vriendschappelijke relaties met Rusland te onderhouden en tegelijk ook de banden met het westen aan te halen. Een ander land van het vroegere Sovjetblok en ook een buur van Rusland, Georgië, vormt in dat verband een sprekend voorbeeld. Rusland oefent er nog een zekere invloed uit, maar Georgië zet wel een eigen koers uit, zoals ik reeds beschreef in mijn blog van december.

Hoewel een internationale escalatie van het huidige conflict in Oekraïne mogelijk blijft, lijkt ons dat toch niet waarschijnlijk, omdat alle partijen belang hebben bij een verenigd en stabiel Oekraïne. Er zijn vier bronnen waaruit Oekraïne financiële steun zou kunnen putten: de EU, de VS, Rusland en het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Door de escalatie van het conflict heeft Rusland zijn financiële steunpakket, dat Oekraïne overeind hield, opgeschort. De EU kan dit in zekere mate compenseren, maar dat zal waarschijnlijk niet volstaan voor de behoeften van het land. Bovendien is de Europese steun niet voor meteen, gelet op de procedures in de EU. Ook de Verenigde Staten kunnen hulp bieden, maar waarschijnlijk niet het hele bedrag van een goede USD 15 miljard waar de Oekraïners op hopen. Het lijkt mij dat het IMF de enige realistische mogelijkheid is. We kunnen niet uitsluiten dat het IMF zijn voorwaarden voor het vrijgeven van een nieuwe tranche hulpfondsen verlaagt, zeker nu het ernaar uitziet dat de EU en de Verenigde Staten daartoe hebben opgeroepen, of dat zullen doen. Het is een mogelijkheid die ook Rusland goed zou uitkomen. Oekraïne moet dit jaar voor USD 8 miljard aan schulden terugbetalen, en de volgende grote betaling zou in juni plaatsvinden. De beslissing van de Rada om nieuwe presidentsverkiezingen uit te schrijven voor 25 mei zou passen in het kader van die planning.

De situatie in Oekraïne blijft verward, maar het ziet ernaar uit dat Rusland aan de ene kant en de VS en EU aan de andere niet uit zijn op een militaire confrontatie. Zoals wij het zien, wil Rusland zeker geen onstabiele regering in Oekraïne en de EU nog minder, gelet op de enorme hoeveelheden gas die vanuit Rusland naar Europa worden gepompt via Oekraïne. Het is dan ook niet echt een verrassing dat Rusland een gewapend conflict vermijdt en zijn troepen aan de oostelijke grens met Oekraïne naar hun basissen heeft teruggestuurd. President Poetin suggereerde dat hij de winnaar van de presidentsverkiezingen in mei zou kunnen erkennen, en dat Rusland zou kunnen deelnemen aan een internationaal programma voor het land. Factoren die het Russische gedrag in Oekraïne in toom houden, zijn de aanzienlijke dalingen van de roebel en de Russische aandelenmarkt sinds het begin van de escalatie van het conflict, wat duidelijk maakt dat Rusland blootstaat aan internationale druk. Rusland heeft behoefte aan buitenlands kapitaal en de Oekraïense situatie zal waarschijnlijk een impact hebben op de stromen, het zal volgens ons dan ook niet al te brutaal te werk gaan. Belangrijk daarbij is dat Rusland nu de facto de Krim controleert en heeft aangegeven militair te zullen ingrijpen in oostelijk Oekraïne als de plaatselijke Russisch sprekende bevolking daarom vraagt.

Gelet op de belangen van Rusland en het Westen denken wij dat Oekraïne voldoende financiële middelen zal kunnen ophalen aan beide zijden, als de nieuwe leiders hun kaarten verstandig en diplomatisch uitspelen.

Wij zullen de ontwikkelingen in Oekraïne van nabij opvolgen, en wij zijn hoopvol dat er een vreedzame oplossing zal worden gevonden voor het conflict. Wij hebben ook goede hoop dat het plaatje er over enkele jaren heel anders zal uitzien voor Oekraïne – en veel positiever zal ogen.

De verklaringen, meningen en analyses van dr. Mobius zijn louter bedoeld ter informatie, zij mogen niet worden beschouwd als individueel beleggingsadvies of een aanbeveling om te beleggen in welke effecten dan ook of om welke beleggingsstrategie dan ook te gebruiken.  Omdat markt- en economische omstandigheden snel kunnen veranderen, betreffen de opmerkingen, opinies en analyses de datum van dit document en kunnen zij zonder voorafgaand bericht veranderen. Dit document is niet bedoeld als een volledige analyse van alle wezenlijke feiten betreffende een land, regio, markt, sector, belegging of strategie.

Alle beleggingen gaan met risico’s gepaard, waaronder mogelijk verlies van het ingelegde kapitaal.  Beleggingen in buitenlandse effecten houden speciale risico’s in, zoals wisselkoersschommelingen en economische en politieke onzekerheid. Beleggingen in opkomende markten gaan gepaard met grotere risico’s die verband houden met dezelfde factoren, bovenop de risico’s die verbonden zijn aan de geringere omvang van deze markten, de meer beperkte liquiditeit en het gebrek aan een gevestigd wettelijk, politiek, zakelijk en sociaal kader om effectenmarkten te ondersteunen.